تابستان تنش آبی بسیار شدید تا استثنایی قابل انتظار است

مجید رستگاری مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان در گفتگوی اختصاصی با پایگاه خبری چراغ گفت: با عنایت به کاهش بارش ها زیر حد نرمال، افزایش دما، تبخیر بالا و توالی خشکسالی در چند سال اخیر، هم در کل ایران و هم در آذربایجان غربی، استان در وضعیت خشکسالی بسیار شدید قرار دارد و با افزایش گرما، تابستان تنش آبی بسیار شدید تا استثنایی (Exceptional drought) قابل انتظار است.

وی با تاکید بر اینکه تغییر شرایط اقلیمی در سطح کشور کاهش محسوس بارش ها را در پی داشته اظهار کرد: مجموع بارش متوسط استان در ۶ ماهه اول سال آبی ۰۴_۱۴۰۳ به مقدار ۷.۱۴۴ با کاهش ۷.۳۲_ درصد در پایان اسفندماه ۱۴۰۳ به ثبت رسید. این در حالی است که افزایش زود هنگام دمای هوا از اواسط اسفندماه شروع شده و باعث تقاضای زود هنگام آب برای مصارف مختلف گردید.بطور خلاصه عوامل کمبود منابع آبی استان در سال آبی جاری را می توان بدین صورت بیان کرد: کاهش شدید نزولات جوی، کاهش ۸۰ درصدی ذخایر برفی (تغییر نوع بارش ها)، افزایش زود هنگام دمای هوا و به طبع آن افزایش میزان تبخیر و تعرق و افزایش تقاضای آب و افزایش فراوانی بارش های زیر ۱۰ و ۵ میلی متر که در تولید رواناب نقشی ایفا نمی کنند.

وی تصریح کرد: علی رغم جبران بخشی از بارش های استان در فصل بهار در حال حاضر متوسط بارش استان لغایت ۲۰ خرداد ماه ۱۴۰۴ به ۴.۲۷۹ میلی متر با کاهش ۹.۱۵- درصدی به ثبت رسیده است.

مجید رستگاری با اشاره به کاهش شدید منابع آبی موجود در سد ها خاطرنشان کرد: کاهش شدید منابع آبی موجود در سدهای مخزنی استان به دلیل استمرار و شدت خشکسالی در سال آبی جاری تأمین مصارف بخش های مختلف را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. در این راستا برنامه ریزی به منظور تأمین مصارف بخش های مختلف با اولویت تأمین مطمئن مصارف آب شرب صورت خواهد گرفت. لذا در برخی از سدهایی که منابع آبی کاهش شدیدی داشته به منظور تأمین مطمئن مصارف آب شرب نسبت به کاهش و یا عدم تأمین مصارف کشاورزی اقدام خواهد گردید.

وی افزود: تدابیر چندبُعدی برای مدیریت آب در کشاورزی در استان آذربایجان غربی اتخاذ شده که در ۳ دسته تقسیم بندی می‌شود

۱. رویکرد سیاست‌گذاری و حکمرانی آبی: الزام به تهیه “نقشه الگوی کشت منطقه‌ای” بر اساس توان اکولوژیک، منابع آبی و بازار؛ تغییر سیاست یارانه‌ها از محصولات پرآب‌بر (مانند سیب و چغندر در دشت ارومیه) به محصولات کم‌آب‌بر؛ کنترل چاه‌های غیرمجاز با سامانه‌های پایش آنلاین و مشارکت مردم در گزارش تخلفات.

۲. توسعه فناوری و زیرساخت‌ها: نصب تجهیزات آبیاری هوشمند در باغات و مزارع (سنسور رطوبت، پمپ‌های زمان‌دار)؛ نوسازی قنوات و کانال‌ها با استفاده از پوشش‌های ضدنشت (ژئوممبران، لوله‌گذاری تحت فشار)؛ راه‌اندازی سیستم‌های هشدار کم‌آبی و پایش بی‌درنگ منابع آبی در سطح شهرستان‌ها.

۳. مدیریت مشارکتی منابع آب: تشکیل تشکل‌های محلی بهره‌برداران آب برای مشارکت در تصمیم‌گیری و توزیع عادلانه؛ آموزش و توانمندسازی کشاورزان با همکاری جهاد کشاورزی و دانشگاه‌ها؛ ایجاد «مدارس مزرعه‌ای کشاورزان» برای آموزش تجربی روش‌های نوین مدیریت آب.

وی با اشاره به اینکه مدیریت منابع آب در حوزه کشاورزی به‌ویژه در استان آذربایجان غربی که با تنش آبی شدید روبه‌رو می باشدو نقش بسیار کلیدی در حفظ پایداری و امنیت غذایی دارد افزود:

رویکردهای پیشنهادی مدیریتی به تفکیک ۲ سازمان جهاد کشاورزی و سازمان آب منطقه ای بدین شرح میباشد:

اسازمان جهاد کشاورزی: تغییر روش‌های آبیاری، کشت محصولات کم‌آب‌بر، استفاده از تکنولوژی و داده منجمله نصب سنسورهای رطوبت خاک برای زمان‌بندی آبیاری، بهره‌گیری از تصاویر ماهواره‌ای و پهپادها برای بررسی تبخیر-تعرق و تعیین نیاز آبی واقعی گیاه واستفاده از نرم‌افزارهای مدیریت مزرعه جهت تحلیل الگوهای مصرف و صرفه‌جویی، ذخیره و بازیافت آب منجمله جمع‌آوری آب باران و استفاده در آبیاری محدود؛ استفاده از پساب تصفیه‌شده برای درختان و گیاهان غیرخوراکی.

سازمان آب منطقه ای: آموزش و مشارکت مردمی شامل: جلب مشارکت تعاونی‌های محلی در توزیع عادلانه و بهینه منابع آب؛ برگزاری کارگاه‌ها و مدارس مزرعه‌ای برای کشاورزان؛ ترویج دانش بومی ترکیب‌شده با فناوری‌های جدید، جلوگیری از برداشت های غیرمجاز (سطحی و زیر زمینی) و مدیریت مصارف.