زندگی در آیینه تلویزیون

مقدمه:
رسانه ملی عنوانی ست که سازمان صدا و سیما با خود به یدک می کشد. عنوانی که آن را متعلق به همه مردم ایران می داند و چنین نیز باید باشد. اما نکته ای که برخی اوقات در سایه این القاب فراموش می شود این است که طبیعتا صدا و سیما رسانه «انقلاب اسلامی» نیز باید باشد. به بهانه ملی بودن و شمول بر آحاد جامعه، نباید رسالت های این رسانه فراگیر در پیاده سازی آرمان های انقلاب فراموش شود.

۱. در دوره تحول و پس از انتصاب جبلی به عنوان رئیس رسانه ملی، یکی از اموری که با تغییر اساسی روبرو شد، نحوه ساخت مجموعه های نمایشی بود به طوری که کلا گروه های نمایشی شبکه های سیما تعطیل و مرکز سیما فیلم تنها متولی ساخت سریال ها شد. این اقدام هرچند به عقیده منتقدانش، در ابتدا باعث از بین رفتن رقابت بین شبکه ها شده بود و حتی در چند ماه ابتدایی منجر به پخش سریال های تکراری شد؛ اما اکنون و پس از گذشت دو سال یک پختگی و سطح کیفیت استاندارد در تولیدات نمایشی سیما به چشم می خورد.

۲. اما موضوع اصلی که در این نوشته به آن می پردازیم، مبحث سبک زندگی در مجموعه های نمایشی و تاثیر آن در میان مردم است. کسانی که از دهه شصت (ابتدای شکل گیری صدا و سیما) تا اواخر دهه هشتاد (اوج فراگیری رسانه ملی)، تلویزیون و مجموعه های نمایشی آن را دنبال می کردند قطعا نسبت به الگوسازی این سریال ها واقف هستند. از آقا تقی آینه عبرت، زوج وکیل خانه سبز، تا زیر آسمان شهر، شب های برره و خانه به دوش و…، همگی نمود عینی خود در جامعه را پدیدار کرده بودند. تا جایی که مکالمات روزانه افراد کف خیابان برگرفته از شخصیت های این سریال ها بود.

۳. در این میان و در دوره تحول با توجه به میزان اثرگذاری مجموعه های نمایشی در روحیات مخاطبان و القای سبک زندگی به آنان (هرچند که نسبت به دهه های قبل با افت شدیدی همراه بوده و تعداد مخاطبان آن به دلیل گسترش شبکه های اجتماعی کمتر شده) فیلمنامه ها و طرح هایی که به مرحله ساخت رسیده اند ویژگی جدیدی پیدا کرده اند؛ و این ویژگی «ایجاد تعلیق با امور دینی» ست. اموری که قطعا مردم کف خیابان روزانه با آن مواجه هستند.

۴. برای درک بهتر موضوع چند نمونه آورده می شود. مثلا در بخشی از سریال فراری که فصل اول آن مرداد ماه امسال پخش شد، چالش اصلی قهرمان سریال دوراهی «رسیدن به عناوین قهرمانی یا پیش گرفتن منش پهلوانی» بود. یا به طور مثال در بخش دیگری از این مجموعه، «مواجهه پسر نوجوان نقش اصلی سریال با یک دختر نامحرم» بود. یا در سریال هشت پا که اخیرا پخش آن تمام شد گره اصلی داستان «حرام بودن یا حلال بودن اموالی بود که فرزندان فرد کشته شده به ارث می بردند» و آن ها تا انتهای مجموعه با این چالش دست و پنجه نرم می کردند. همچنین در یکی از قسمت های مجموعه مهیار عیار که به تازگی روی آنتن تلویزیون رفته است، تعلیق «شهادت دروغ در محکمه» آغازگر داستان بوده و یکی از شخصیت های سریال به واسطه این شهادت دروغ درگیر زندان و اسارت می‌شود.

۵. صدا و سیما علی رغم اشاراتی که در بندهای بالا نیز شد، همچنان به عنوان فراگیرترین رسانه حال حاضر کشور فعالیت می کند و یکی از اصلی ترین مجاری تزریق سبک زندگی به اذهان مردم جامعه است. در وانفسای ولنگاری و بی مبالاتی فرهنگی در شبکه های اجتماعی و همچنین وی او دی های شبکه نمایش خانگی، ظاهراً صدا و سیما به عنوان تنها سنگر باقی مانده برای گسترش سبک زندگی ایرانی اسلامی وظیفه سنگینی به دوش دارد و نباید زندگی در آیینه آن نیز به زشتی و خشونت موجود در باقی رسانه ها و قاب ها شبیه شود.